Geschiedenis en Genealogie
van de Familie van der Marel

(alsmede verwante spellingen: van der Maarel, van der Maarl, Van Marel)

[en discussie van (mogelijk) aanverwante geslachten: Maarleveld, van Marle, etc.]

Als u deze pagina interessant vind hoor ik dat graag via een email. Bekijk ook mijn professionele home page voor informatie over mijn wetenschappelijk onderzoek in de sterrenkunde, of mijn persoonlijke homepage voor mijn andere interesses.

If you wish, you can read this page TRANSLATED INTO ENGLISH using the Google Translator.

Klik hier om een uitgebreid boek geschreven door mijn grootvader Arie van der Marel Jzn. (1886-1969) in de jaren 1950-1960 te downloaden:

Geschiedenis van het Zuid-Holandse geslacht van der Marel afkomstig uit Wateringen"
[262 paginas, pdf-formaat].

Inhoudsopgave Webpagina

Introductie 1. Genealogisch Onderzoek

Familie Takken 2. Familie Takken 3. Families met Vergelijkbare Namen

Familie Naam 4. Naam Oorsprong 5. Naam Frequentie en Verdeling

Genealogie 6. Familie Boeken 7. Stambomen 8. Hoe bepaal ik tot welke tak in behoor?

DNA Onderzoek 9. Studie van Menselijke Populatie Geschiedenis met DNA 10. De Verspreiding van Mensen over de Aarde 11. Oorprong van de Nederlandse Bevolking 12. De Voorvaderen van de Wateringse van der Marel tak 13. Studie van Recente Verwantschappen 14. Verband tussen de Wateringse van der Marel tak en oude Germaanse Stammen 15. Geografische Spreiding van Verwante Families

Open Vragen 16. Plannen voor Verder Onderzoek

Genealogisch Onderzoek

Onze kennis van de oudste geschiedenis van het geslacht van der Marel is grotendeels te danken aan het werk van mijn grootvader, Arie van der Marel (1886-1969). Naast zijn werk voor de toenmalige PPT was hij zijn hele leven actief als amateur genealoog en historicus. Hij stichte in 1935 het Westlands Museum voor Streek- en Tuinbouwhistorie, en kreeg hiervoor de legpenning van de gemeente Naaldwijk. De van der Marelstraat te Honselersdijk (gemeente Westland) werd recentelijk naar hem vernoemd. Aangezien er vroeg in de 20e eeuw weinig bekend was over de geschiedenis van zijn familie moest hij van de grond af aan beginnen met zijn genealogische studie. Gedurende tientallen jaren bestudeerde hij met begrip van het oude schrift (paleografie) doop-, trouw-, en begraaf-registers, gaardersarchieven, notariele protocollen, gerechtelijk archieven, en andere bronnen op vele plaatsen in (het Westen van) Nederland. Dit maakte het hem mogelijk om de geschiedenis van de van der Marel's en aanverwante families terug te volgen tot in de 15e eeuw.

Meer recentelijk hebben verschillende individuen voortgebouwd op dit oorspronkelijke werk, met name Edward van der Maarel, Willem van der Marel, Carl Van Marel , en Aad van der Marel. Hun werk heeft zich voornamelijk toegespitst op meer recente generaties (19e en 20e eeuw), het meer compleet uitwerken van bepaalde takken van de familie alsmede aanverwante families, en het toegangkelijk maken van de vergaarde informatie via het internet of nieuwe boeken.

Familie Takken

Er zijn drie afzonderlijke takken getraceerd in de groep die tegenwordig de familienamen van der Marel, van der Maarel, van der Maarl, of Van Marel voeren:

Wateringen tak. Deze tak wordt uitvoerig besproken in een door mijn grootvader geschreven boek (262 paginas) dat hier in pdf-formaat te downloaden is. Dit is de tak waartoe ikzelf behoor; zie de door mijn grootvader in 1954 in "Ons Voorgeslacht" gepubliceerde stamreeks (met mijn eigen voorvaderen omcirkeld). Zie hier voor een oude prent van Wateringen uit 1782. Ik ben naar de oudst getraceerde stamvader van de tak vernoemd: Roeland Pouwelszn van der Marel (geb. 1510 te Wateringen). Hij komt voor het eerst voor in een akte uit 1545, maar nog zonder de achternaam. Zijn kleinzoon Cornelis Pouwelsz. (geb. 1560; mijn directe voorvader 10 generaties terug) gebruikt de achternaam van der Maerl voor het eerst in een akte van uit 1617. De naam van diens oudste zoon Jan Corneliszn. (geb. 1584) komt voor op een schilderij van het familiewapen uit 1641 (wat binnen de familie bewaard is gebleven; zie foto links van een reproductie, courtesy Willem van der Marel). Het heeft drie zwarte merels op een veld van goud (zie tevens het wapen boven-links op deze pagina). Nakomelingen in de mannelijke lijnen van deze tak voeren tegenwoordig de naam van der Marel, van der Maarel, of van der Maarl. Er is ook een lijn die in mid-19e eeuw naar de Verenigde Staten emigreerde die nu de naam Van Marel voert.
's-Gravenzande/Maassluis tak. De oudst getraceerde stamvader van deze tak is Jan Adriaansz van der Marel (geb. ca. 1430). Het familiewapen heeft drie zwarte grutto's (de grutto werd vroeger in Holland, en nog steeds op Texel, ook marel genoemd) op een veld van goud. Deze tak begon in 's-Gravenzande maar verplaatste zich naar Maassluis in de 17e eeuw. Nakomelingen in de mannelijke lijnen van deze tak voeren tegenwoordig de naam van der Marel of van der Maarel.
's-Gravenzande/Monster tak. De oudst getraceerde stamvader van deze tak is Pieter Florisz van Maarlevelt (Couck; geb. ca. 1540). Er is gesuggereerd, maar misschien niet bewezen, dat deze afstamde van Cornelis Pieters van Maarlevelt (geb. ca. 1485). Het familiewapen van deze tak is weergegeven boven-rechts op deze pagina. Deze tak begon in Monster, maar rond het jaar 1700 nam een lijn van deze familie in 's-Gravenzande bij geboorte de naam van der Marel aan. Nakomelingen in de mannelijke lijnen van deze tak voeren tegenwoordig de naam van der Marel of Maarleveld. C.A. Martijn Maareleveld stuurde me een aantal interessante inzichten over de oorsprong van dit geslacht op basis van zijn eigen onderzoek in oude archieven.

Mijn grootvader ontdekte in 1968, een jaar voor zijn dood and na een leven lang van onderzoek, dat de 's-Gravenzande/Monster tak niet altijd de naam van der Marel had gevoerd, maar oorspronkelijk van Maarlevelt heette. Derhalve is deze tak niet bloedverwant aan de andere twee van der Marel takken.

Mijn grootvader heeft nooit een verband kunnen ontdekken tussen de andere twee van der Marel takken. De Wateringse tak was voornamelijk een boerengeslacht, terwijl de 's-Gravenzande/Maassluis tak allerlei beroepen uitoefende, maar niet in de landbouw en veeteelt. Het feit dat de familiewapens gelijkenis vertonen doet echter vermoeden dat een connectie in of voor de 15e eeuw tussen deze takken tot de mogelijkheden behoort.

Er bestaan wel meer recente verwantschappen tussen alle de drie afzonderlijke familie takken door middel van aantrouwen, in het bijzonder via leden met de familienaam Poot.

Families met Vergelijkbaren Namen

Er bestaan ook andere families met vergelijkbaren namen, waarvan relatie met de drie bovengenoemde van der Marel takken echter nooit is aangetoond.

Merula: Er was een bekend geslacht van Maerle uit Brielle, dat ook de namen van Merle, de Merle, de Meerle, de Maarle, Merula, etc. voerde. Hiertoe behoorden de geloofmartelaar Angelus Merula (1482-1557) en de historicis Professor Paulus Merula (1558-1607). Het oorsponkelijke familiewapen der Merula's was in zwart een rad van goud, vergezeld van drie merletten van hetzelfde, zittende op het rad, twee boven, een onder en en een omgekeerd. Angelus Merula voerde een zwarte getinneerde faas op een gouden schild, vergezeld van vier zwarte merletten boven en een onder. Een connectie tussen deze familie en de van der Marel takken is nooit gebleken. Ook hier blijft een connectie in of voor de 15e eeuw echter tot de mogelijkheden behoren. In het bijzonder, Wateringen en Brielle zijn niet ver van elkaar (zie kaart rechts weergegeven), de voornaam Paul werd gebruikt in beide families, en er zijn overeenkomsten in de wapens. De zwarte merel is een terugkerend motief, alsmede het gouden schild.
van Merlen: Er is tevens een oud adelijk geslacht van Merlen (tevens Merlar of van Merlair), waarvan is aangetoond dat het niet verwant is aan de Merula's uit Brielle. Dit geslacht stamde uit Grave (bij Nijmegen) en veplaatste zich vandaar naar Antwerpen. De Van Merlen's uit Grave stamden mogelijkerwijs af van het oude middleeeuwse riddergeslacht Van Mirlaer. Mijn grootvader beschreef individuen in de Van Merlen family in een reeks artikelen gepubliceerd in het tijdschrift de Nederandse Leeuw:
Zie tevens een meer recent artikel in het hetzelfde tijdschrift, en tevens dit boek. Sommige leden van de van Merlen familie verplaatsten zich eeuwen terug naar 's-Gravenhage of Rotterdam, en namen daar de naam van der Marel aan.
van Marle: Er bestaat in Nederland tevens een oud en aanzienlijk geslacht van Marle. Dit geslacht is vermoedelijk afkomstig uit de buurtschap Marle (gemeente Olst-Wijhe te Overrijssel, boven Deventer en Diepenveen), alhoewel er ook een plaatsje Marle ligt ten noorden van Hellendoorn. Maarlo komt ook voor als benaming van land aan de Hollandse IJsel. Een zekere Agnese van Merlo, dochter van Jan van Maerlo, wordt in 1311 reeds vermeld in het Register van Oorkonden betreffende de Bisschoppen van Utrecht. En ene Medaert van Maerle, drossaard van den lande ven Althenae, wordt reeds in 1487 in archieven vermeld. Het Biografisch woordenboek der Nederlanden vermeld ook Gerrit Willem van Marle die in 1752 te Zwolle werd geboren. Mijn grootvader maakte aantekeningen over andere leden van de familie die hij in archieven tegenkwam, maar hij bestudeerde deze van Marle familie niet in detail.

Mijn grootvader vondt in de archieven ook aantal andere individuen met vergelijkbare familienamen, die hij echter niet kon plaatsen in de reeds geidentificeerde takken en geslachten. Hij vond ook families in andere landen met vergelijkbare namen. Bijvoorbeeld, een familie Merle in Lyonnais (Frankrijk) voerde een zwarte merel in een veld van goud als wapen. In het Woordenboek van de Familienamen in Zeeland (Frans Debrabandere, 2009) wordt verwezen naar personen met gerelateerde namen die reeds in de 13e en 14e eeuw leefden. In het bijzonder, ene Judoco dicto Joest van Maerle, uit Ravels (Belgie), die in 1319 genoemd wordt in oorkonden der abdij Tongerlo, ene Kateline Merle, in Herentals (Belgie) in het jaar 1300, en ene Jean le Merlier, in 1250 in Noyon (Noord-Frankrijk). Jacob van Maerlant was een dichter uit de Zuidelijke Nederlanden in de 13e eeuw. Georgius Merula was een humanist in Italie in de 15e eeuw.

Naam Oorsprong

De naam van der Marel wordt in de Wateringen tak voor het eerst gebruikt in een akte uit 1617 die de aankoop op 11 december beschrijft van land in de Nieuwe Wateringveldse polder door Cornelis Pouwels van der Maerl (ca. 1560-1641). Voor deze tijd gebruikte men zogeheten patroniemen. De zoon van deze Cornelis (Jan Cornelisz. ca. 1584-1662) voerde het hierboven weergegeven wapen met de drie merels dat zijn naam en het jaar 1641 vermeld. Dit doet vermoeden dat de familienaam gerelateerd is aan de vogel merel.

De naamkunde is de studie die de betekenis, de oorsprong en de verspreiding van namen onderzoekt. Het Netwerk Naamkunde geeft een algemene beschrijving. Het ontstaan van familienamen gebeurde in het algemeen past laat in de Middeleeuwen. Er zijn verschillende typen van familienamen. Zogeheten adresnamen vormen een subtype van de geografische namen. Een adresnaam verwijst naar de woonplaats op het moment dat de naam werd gevormd, en kan ook zijn gevormd aan de hand van de woorden die men gebruikte om de woonplaats van de naamdrager te omschrijven.

De exacte oorsprong van de naam "van der Marel" is onbekend. Maar het is mogelijk dat het een adresnaam is. Toen de familienamen in zwang kwamen noemden velen zich naar gevelstenen en uithangborden in hun huis. Het is mogelijk dat een van de eerste van der Marels woonde in een huis waar zich een gevelsteen bevond met een merel (zie foto links) of grutto (die ook marel wordt genoemd; zie foto rechts), of waar een maarle uithing (een maarle of merlet is heraldisch vogeltje, gebruikt in familiewapens; zie de ethymologie sectie van deze pagina). Ook is het mogelijk dat een wapen met een van deze vogels reeds van ouds door de familie werd gevoerd en dat de familie zich daar naar heeft genoemd. Weer een ander alternatief is dat de associatie van de merel werd gebruikt als metafoor voor iemand die goed kong zingen of fluiten.

Voor de naam Maarleveld geeft de Nederlandse Familienamen Databank als verklaring dat Maarleveld de naam is van een huis in Egmond-Binnen. De betekenis van het toponiem zou kunnen zijn: veld waar marels (= grutto's) broeden. Vergelijk het toponiem Marel vlak of Maarle te Noordwijk.

Er zijn echter ook andere mogelijke oorsprongen voor de naam. Het Woordenboek van de Familienamen in Zeeland (Frans Debrabandere, 2009) geeft aan dat de naam van Marle (geassocieert met het geslacht uit Brielle) mogelijk verwant is met gebruik van het woord "marel" voor een "mergel" of "mergelgroeve". Hetzelfde boek geeft aan dat de naam Maarleveld afstamt van "mergelveld". Maar als alternatief kunnen er ook associaties zijn met de plaatsnaam Maarle/Meerle bij Poppel (Antwerpen), of Maarle bij Noordwijk (Zuid-Holland). Het is interessant in deze context dat het kasteel Meerlenhof by Antwerpen ook drie merels in het wapen voert.

Naam Frequentie en Verdeling

Er zijn meer dan 100000 verschillende familienamen in Nederland (de Nederlandse telefoongids uit 1993 bevatte er 105789). Op de lijst van meest voorkomende familienamen in Nederland is van der Marel nummer 1826, met 1281 naamdragers in het jaar 2007 en 712 naamdragers in het jaar 1947.

De LinkedIn.com website bevat de publieke professionele profielen van 250 individuen met de naam van der Marel.

De verzamelde statistieken uit de lijst van meest voorkomende familienamen in Nederland voor de meest relevanten namen/spellingen zijn als volgt:

van der Marel: #1826, 1281 (2007), 712 (1947)
van der Maarel: #4872, 548 (2007), 284 (1947)
van der Maarl: >#10000, 188 (2007), 64 (1947)
Maarleveld: #7109, 388 (2007), 302 (1947)
van Marle: #2272, 1068 (2007), 700 (1947)

Andere namen die hier mogelijk aan gerelateerd zijn (Meerleveld, van Maarleveld, van Maarle, van Merle, van Marlen, Merle) hadden minder dan 100 naamdragers in Nederland in 2007.

Klik de naam in de tabel om de gedetailleerde info the zien in de Nederlandse Familienamen Databank. Dit vertoont tevens een "verdelingskaart" die aangeeft hoeveel mensen met de gegeven familienaam wonen in iedere Nederlandse gemeente anno 2007. Een kaart die de verdeling over provincies aangeeft in de volkstelling van 1947 is ook beschikbaar (zie figuur rechts voor de van der Marel verdeling in 1947).

De verdelingskaarten voor van der Marel, van der Maarel, en Maarleveld over Nederland geven allen een sterke concentratie aan in Zuid-Holland. Dit is consistent met een oorprong van dit geslacht in het Westland, zoals reeds eerder afgeleid uit genealogisch onderzoek. Een belangrijke conclusie uit deze kaarten is dat er geen reden is om te veronderstellen dat er misschien andere van der Marel takken kunnen zijn (geweest) die elders in Nederland hun oorsprong hebben gevonden. Mijn grootvader vondt hier ook nooit genealogisch bewijs voor, maar het dient te worden opgemerkt dat zijn onderzoek zwaar geconcentreerd was op het westen van het land.

De verdelingskaart voor van der Maarl is sterk geconcentreerd in Noord-Holland. Dit is eenvoudig te begrijpen uit het feit dat deze tak zijn oorsprong vondt in een naamsverandering by Arie van der Maarl (1822-1900; de broer van mijn over-grootvader), zoon van Johannes Arijsz van der Marel, die werd geboren in Loosduinen maar in zijn leven verhuisde naar de Haarlemmermeer.

De verdelingskaart voor de van Marle's is meer gevarieert, met bewoners over het hele land, maar met concentraties in het Oosten (Overijssel, Gelderland) en Noord-Holland. Dit is consistent met de reeds vernoemde genealogische oorsprong van deze familie in Overijssel. Het is echter mogelijk dat ook sommige leden van de bovengenoemde van der Marel en Merula families de naam van Marle zijn gaan dragen. Merula's uit Brielle verhuisden later naar Dordrecht en Leiden, en er was Cornelius van Marle die in 1783 te Leiden werd geboren.

Vergelijkbare naamverdelingskaarten zijn beschikbaar in andere landen. Zoals reeds vermeld is er een aanzienlijke tak mat de naam Van Marel in de Verenigde Staten. Deze tak ontstond door de emigratie van Jacob van der Marel (1809-1858) in 1848 naar de staat Iowa. Hij veranderde zijn naam in Van Marel. Er is door mijn eigen verhuizing in 1994 nu ook een tak met de naam van der Marel in Verenigde Staten.

In Frankrijk, wonen een aantal van der Marel's die afstammen van mijn oom Hendrik van der Marel (geb. 1927), die vlak na de 2e wereldoorlog emigreerde en een boerderij kocht in Aube.

In Canada wonen een aantal van der Marels, geconcentreerd in de staat Ontario. Canada was een favoriete emigratiebestemming van Nederlanders in de vorige eeuw. Dit voorbeeld werd bijvoorbeeld gevolgd door Cornelis Jan van der Marel (geboren 1908), een neef van mijn grootvader, die rond de tweede wereldoorlog emigreerde naar de omgeving van London, Ontario. Een ander voorbeeld was Andy van der Marel, wat leidde tot de Vandermarel trucking company in Canada.

In Belgie, Duitsland, Zweden en Zwitserland wonen een handvol van der Marel's en van der Maarel's. In Italie, Polen, Oostenrijk wonen er geen. De namen Merle en (De) Merlier komen in Belgie redelijk vaak voor, maar er is geen reden om aan te nemen dat deze verwant zijn.

Familie Boeken

Het werk van mijn grootvader leidde tot een handgeschreven en geillustreerde van der Marel geschiedenis in 8 delen, met de resultaten van zijn onderzoek in verhaal vorm. Deze werden oorspronkelijk geschreven in 1951-1952, maar werden bijgewerkt tot zijn dood met nieuwe resultaten. Alle delen bevinden zich in mijn bezit. Mijn vader, Jan Hendrik van der Marel (1919-2009), liet in 1990 de eerste vier delen, die betrekking hebben op de Wateringen tak, verschijnen in gedrukte boekvorm onder de titel:

Geschiedenis van het Zuid-Holandse geslacht van der Marel afkomstig uit Wateringen" (Arie van der Marel Jzn., 262 paginas).

Klik om het boek in pdf-formaat te downloaden. De overige 4 delen van mijn grootvader's werk zijn nooit in drukvorm verschenen. Klik hier voor een inhoudsopgave van deze handgeschreven delen. Zij bevatten genealogische beschrijvingen van de andere van der Marel takken, en van families met gerelateerde namen zoals Merula, van Merlen, en van Marle, alsmede latere aanvullingen en gefotografeerde oude akten.

Het werk van Carl Van Marel leidde tot een boek over de Amerikaanse Van Marel tak dat electronisch beschikbaar is in pdf-formaat: Van Marel Family 1847-2007.

Arend Simonsz. van der Marel schreef een bundeling van feiten over de voorouders en het nageslacht van Jan van der Marel (1811-1865). Ook dit boek is electronisch beschikbaar is in pdf-formaat: Wat er allemaal komen kan van twee Maria's en een Jan.

Er zijn ook documenten over de van der Marel familie te vinden in het Archief van het Centraal Bureau voor Genealogie.

Mijn grootvader heeft ook de genealogien van een aantal andere families uitgebreid bestudeerd. Naast de al reeds genoemde materialen, bezit ik copien van publicaties van hem over de families de Bray, Dedel, van Dorsten, van Giessen, van Gulpen, van Klaveren, Padbrue, Tuning, en Westerbaen. Daarnaast bezit ik handgeschreven boeken van hem over de families Kofoed/Koefoed, van Klaveren, en van Oosten. [Ik stam zelf af, 10 generaties terug, van Jens Pedersen Kofoed (1628-1691), bekend in Denemarken als de Bevrijder van Bornholm. Een van zijn voorvaderen vergezelde Willem de Veroveraar in 1063 op zijn tocht naar Engeland.] Mensen met interesse in deze families kunnen contact met mij opnemen.

Stambomen

Mijn grootvader creeerde een genealogie van de geidentificeerde takken, met stambomen, geboorte-, sterf-, en trouw- data, nakomelingen, voorouders, etc. Een stamreeks werd door mijn grootvader gepubliceerd in "Ons Voorgeslacht", het Maandblad van de Zuidhollandse Vereniging voor Genealogie. Mijn vader stuurde de volledige genealogien rond 1990 tevens naar onder andere het Nederlands Bureau voor Genealogie en de The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints (Mormons). Dit leide ertoe dat de informatie via genealogy databases beschikbaar kwam op het internet.

Het werk van Edward van der Maarel en Willem van der Marel leidde vervolgens tot verder uitgewerkte en electronische beschikbare genealogien en stambomem. De relevante websites zijn:

http://www.maarelweb.nl/, gecreeerd door Edward van der Maarel. De verschillende familie takken zijn niet apart ondergebracht in de database, maar de software maakt het wel mogelijk om te achterhalen wie van welke tak afstamt.
van der Marel stamboom pagina op genealogieonline.nl, samengesteld door Willem van der Marel.

Beide sites bieded onder meer de mogelijkheid om informatie grafisch weer te geven, en om de verwantschap tussen individuen te analyseren. Merk op dat informatie voor nog levende personen niet in volledigheid toegangkelijk is om privacy redenen.

Stambomen voor de verschillende takken zijn alsvolgt te vinden op Edward's site met behulp van de zoek functie van de stamboompagina . Of je kunt klikken op de volgende pdf files die ik met behulp van Edward's site heb vervaardigd. Deze hebben echter niet de volle functionaliteit van de site, en zijn niet bijgewerkt na November 2009.

Signpost Graphic

Hoe bepaal ik tot welke tak in behoor?

Je kunt jezelf vinden op Edward's site door op de stamboompagina de individuen met de juiste achternaam en initialen te zoeken. Merk op dat voor levende personen alleen de initialen worden vermeld, en niet de hele voornaam. Als je familienaam van der Marel is, of een van de aanverwante vormen, dan zijn er waarschijnlijk vele matches. Je kunt dan alle matches een voor een klikken, tot je de persoon met de juiste ouders vindt. Maar het is waarschijnlijk sneller om direct de familienaam van je moeder te zoeken, waar er waarschijnlijk veel minder van in de database staan. Vindt dan jezelf door op haar kinderen te klikken. Als dit allemaal niet werkt, probeer dan je (over-)grootouders, en klik hun nakomelingen. De database is echter waarschijnlijk niet helemaal compleet, dus het is altijd mogelijk dat geen van deze methodes successvol is.

Zodra je jezelf of een directe voorouder in de vaderlijke lijn hebt gevonden kun je navolgen tot welke tak je behoort, als volgt:

Klik de naam van jezelf of je direct voorouder.
Klik "verwantschap"
Typ bij "Persoon 2" het "persoon-ID nummer" voor de stamvader van een van de drie van der Marel takken
(Wateringen: I1; 's-Gravenzande/Maassluis: I16152; 's-Gravenzande/Monster: I14580).
Als je een match vind dan behoor je tot deze tak. Als je geen match vindt, probeer dan de volgende tak.

Met behulp van de stamboompagina is het ook mogelijk om statistieken te berekenen voor de nog levende personen. Dit geeft de volgende resultaten:

voor mensen met de achternamen van der Marel, van der Maarel, of van der Maarl behoort 71% tot de Wateringen tak; 10% tot de 's-Gravenzande/Maassluis tak; en 19% tot de s-Gravenzande/Monster tak.

voor mensen met de achternaam van der Marel, behoort 67% tot de Wateringen tak; 6% tot de 's-Gravenzande/Maassluis tak; en 27% tot de s-Gravenzande/Monster tak.

voor mensen met de achternaam van der Maarel, behoort 85% tot de Wateringen tak; en 15% tot de 's-Gravenzande/Maassluis tak.

Er dient echter wel opgemerkt te worden dat deze percentages een vervormd beeld kunnen geven van de werkeleijkheid, omdat de stamboom informatie niet compleet is. Vergelijking met het aantal mensen in 2007 gerapporteerd door de Nederlandse Familienamen Databank suggereert dat de informatie slechts ongeveer 40% compleet is. Sommige takken kunnen meer compleet zijn dan anderen. De recente generaties (van welke er meer en meer zijn om bij te houden) zijn waarschijnlijk het meest incompleet.

Studie van Menselijke Populatie Geschiedenis met DNA

Een van de takken van moderne wetenschap is om met behulp van DNA analyse te bestuderen hoe de moderne mens onze planeet heeft bevolkt over de laatste paar-honderd-duizend jaar. Deze DNA analyse is ook een fantastische nieuwe methode om familieverwantschappen te bepalen of verifieren.

Het DNA molecuul heeft een dubbele helix structuur zoals rechts weergegeven. DNA is het genetische materiaal dat van generatie tot generatie wordt overgedragen. In het algemeen dragen zowel het DNA van de vader als van de moeder bij, maar er zijn uitzonderingen. Iedere man draagt in zijn Y-chromosoom DNA dat alleen van vader op zoon wordt overgedragen, zonder vermenging met moederlijk DNA. Iedere vrouw draagt zogeheten mitochondrial DNA over aan haar kinderen, zonder vermenging met vaderlijk DNA. In beide gevallen is het betreffende DNA dan normaalgesproken een identieke copy van generatie op generatie. Er treden echter soms in individuen spontane mutaties op die het DNA een unieke "marker" geven. Deze marker wordt dan doorgegeven aan alle volgende generaties, terwijl andere individuen op aarde deze marker niet hebben. Dit verdeelt het DNA van de mensheid in aparte categorien die "haplogroepen" worden genoemd. Deze haplogroepen zijn in specifieke patronen verdeeld over de aarde. Via studie van deze patronen, en via combinatie met ander archeologisch, antropologisch en historisch bewijsmateriaal, is het mogelijk gebleken om te achterhalen hoe en wanneer de mensheid zich over de aarde heeft verspreid.

Voor een meer gedetaileerde uitleg van het vakgebied van Populatie Genetica, zie bijvoorbeeld:

De Verspreiding van Mensen over de Aarde

Studies van populatie gentica hebben geleid tot en gedetailleerd begrip van het onstaan en migratie van moderne mensen over de aarde. Zie bijvoorbeeld voor een geillustreerd uitleg van alle belangrijke resultaten:

Genetic research (Transpacificproject.com)

Ik zal hier kort de belangrijkste punten samenvatten. De moderne mens is een paar honder-duizend jaar geleden in Afrika door evolutie onstaan. Alle nu levende mensen stammen af van een enkele man die zo'n 60,000 jaar geleden in Afrika leefde. Dit was niet de eerste man of enige man toen, maar het is de enige wiens nageslacht nu nog leeft. Dus als we zo'n 2000 generaties terug gaan is iedereen op aarde verwant. Op vergelijkbare wijze stammen alle nu levende mensen af van een enkele vrouw die zo'n 200,000 jaar geleden in Afrika leefde.

De mens verspreide zich uit Afrika over de aarde via migratie (zie kaart links). De eerste migratie golf was naar Azie, zo'n 60,000 jaar geleden, en van daaruit naar Australie. Het Amerikaanse continent is is als laatste bevolkt, zo'n 15,000 jaar geleden, via migratie vanuit Azie over de Bering Straat (tussen tegenwoordig Rusland and Alaska). De bevolking van Europa is zo'n 45,000 jaar geleden gestart, maar heeft bestaan uit meerdere migratiegolven vanuit verschillende gebieden, verspreid over tien-duizenden jaren.

Voor alle landen in Europa zijn de populatie percentages per haplogroep bepaald. De resultaten zijn beschikbaar in bijvoorbeeld tabel vorm of in grafische vorm. Het grootste deel van Europa behoort ofwel tot y-chromosome DNA (yDNA) haplogroep R (zo'n 50%) of haplogroep I (zo'n 25%). Dit is tevens het geval voor Nederland, met zo'n 60% in haplogroup R en 25% in haplogroep I. Binnen iedere haplogroep is er een onderverdelingen in zogeheten "subclades". In Nederland valt 54% van de personen in de subclade R1b en 19% in subclade I1 (tot voorkort werd deze I1a genoemd).

Oorprong van de Nederlandse Bevolking

Voor een algeheel overzicht van alle yDNA haplogroepen, hun oorsprong en karakteristieken, zie bijvoorbeeld:

Origins, age, spread and ethnic association of European haplogroups and subclades (Eupedia; in het Engels)
Human Y-chromosome DNA haplogroup (Wikipedia; in het Engels)

Deze bronnen kunnen onder meer worden geraadpleegd voor informatie over de haplogroepen R1b en I1. Specifieke informatie over deze groepen is tevens te vinden op:

Y-DNA Haplogroup R and Haplogroup I (Wikipedia; in het Engels)

Kort samengevat, R1b onstond zo'n 30,000 jaar geleden in een groep mensen in Azie. De groep wordt gekenmerkt door marker M343 die door mutatie ontstond in het yDNA van een man in de groep. De afstammelingen van deze man trokken later naar Europa, en vormen de voorouders van de helft van alle Nederlanders.

I1 onstond zo'n 15,000 jaar geleden in een andere groep die reeds in Europa was gevestigd. Deze groep was naar het zuiden getrokken, waarschijnlijk in het gebied rond de Spaans-Franse grens, om warmte te zoeken tijdens de laatste Ijstijd (zo'n 15,000 jaar geleden). De groep wordt gekenmerkt door marker M253 die door mutatie ontstond in het yDNA van een man in de groep. De afstammelingen van deze man trokken later langs de Atlantische kust naar het Noorden, en vormen de voorouders van een-vijde van alle Nederlanders (en de helft van alle Scandinaviers).

De Voorvaderen van de Wateringse van der Marel tak

Mijn eigen yDNA behoort tot haplogroep I1 (de naamgeving van deze groepen is enigsinds verwarrend. Deze groep wordt ook I1-M253 genoemd, en heette tot voorkort I1a. National Geographic gebruikt nog steeds deze laatste notatie.) Omdat yDNA geerft wordt langs de mannelijke lijn, betekent dit dus dat de stamvader van de Wateringse tak (Roeland Pouwelszn van der Marel, geb. 1510 te Wateringen) dus ook deze haplogroep had. Niet alleen yDNA, maar ook de familienaam van der Marel, wordt geerft langs de mannelijke lijn. Dit betekent dus dat alle mannelijke van der Marel's, van der Maarel's en van der Maarl's in de Wateringse tak tot haplogroep I1 behoren. Deze conclusies zijn gebaseerd op de aanname dat er geen buitenechtelijke kinderen voorkomen in de stamboomlijnen (waarschijnlijk een oversimplificatie, op basis van wetenschappelijk onderzoek rond dit probleem).

Dit betekent dat de voorvaderen van de Wateringse tak eerst via Africa naar het Midden-Oosten trokken (rood in de kaart links). Vervolgens trokken ze door de zogeheten Levantine Corridor naar Europa, en Westwaards langs de Middelandse Zee (oranje). Tijdens de laatste ijstijd verbleven ze in de Westelijke van de twee gebieden (grijs in de kaart links) waar "overwinteren" mogelijk was. Na de ijstijd vertrokken ze Noordwaards langs de Atlantische kust (geel). Ze bleven uiteindelijk in Nederland, terwijl anderen doorreisden tot in Scandinavie, of later de overtocht naar Engeland en Ijsland maakten (groen). De kleuren in de figuur geven de verschillende subclades van de yDNA I haplogroep weer.

Studie van Recente Verwantschappen

De yDNA haplogroup en subclade meten de aanwezigheid van zeer infrequente yDNA mutaties die bekend staan as Single-nucleotide polymorphisms (SNPs). Ze zijn daarom zeer geschikt voor het meten populatie migraties over tijdschalen van tienduizenden jaren. Ze zijn echter niet erg geschikt voor het bestuderen van meer recente familieverbanden. Bijvoorbeeld, de ongeveer 3 miljoen Nederlanders met haplogroep I1 hebben allemaal een gemeenschappelijke voorvader zo'n 15,000 jaar geleden. Maar de haplogroep geeft geen inzicht in welke van deze personen meer recente familiebanden hebben.

Als onderdeel van DNA analyze worden ook normaal gesproken metingen gedaan een aantal zogeheten Short Tandem Repeats (STRs). Deze muteren relatief sneller dan SNPs. Typische waarden voor de kans op een mutatie zijn ongeveer 0.2% per STR, per generatie. De exacte waarden varieren per STR locatie in the yDNA. Omdat er vaak tussen 12 en 67 STR locaties worden gemeten by DNA analyse, is er nogal wat variatie in STR waarden binnen een haplogroep. STR waarden zijn daarom meer geschikt voor het ontrafelen van recente familieverbanden binnen een haplogroep. Analyse van de STR frequenties in de I1 haplogroup geeft aan welke waardes het meeste voorkomen.

Als voor twee personen een aantal M verschillende STR locaties worden gemeten, is het mogelijk om uit de resultaten af te leiden wat de kansverdeling is voor de tijd die is verlopen sinds hun laatste gemeenschappelijke voorvader. Dit wordt TMRCA genoemd: Time since Most Recent Common Ancestor. Als twee personen dezelfde STR waarden hebben op alle M locaties, dan is de mediaan van de kansverdeling 173.3/M, gemeten in generaties. Om dit om te zetten in jaren moet men de gemiddelde tijd per generatie weten. Dat is ongeveer 30 jaar, zodat TMRCA = 5200/M jaar.

De mediaan geeft de tijd aan zodanig dat de kansen dat de werkelijke voorouder korter of langer geleden leefde precies 50% zijn. Om een meer robuste schatting te geven gebruikt men in het algemeen een interval rondom de mediaan waarbinnen de waarden ook "acceptabel" worden geacht. Het 90% confidence interval wordt bijvoorbeeld veel gebruikt. Om dit uit te rekenen moet men de exacte vorm van de kansverdeling weten. Deze is vrij eenvoudig te berekenen; bijv. het figuur rechts laat zien de totale kans dat de TMCRA minder is dan N generaties, waar N langs de horizontale as is weergegeven. Kansverdelingen voor het geval waarin bijvoorbeeld slechts M-1 of M-2 van de STR locaties overeen komen zijn ook beschikbaar.

Verband tussen de Wateringese van der Marel tak en oude Germaanse Stammen

Binnen de I1 group komen er vele combinaties van STRs voor. Deze kunnen worden onderverdeeld in een aantal groepen rondom een een aantal zogeheten modale haplotypen (zie tevens hier).

Het meest frequente type komt voornamelijk voor in Nederland, Noord-West Duitsland, en Denemarken, en is tevens aanwezig in mindere mate in Oost- and Zuid-Duitsland, zuid-Zweden, en Groot Brittanie. Dit haplotype woord "Angel-Saksisch" genoemd omdat het grofweg overeen komt met het gebied dat bezet werd door de Angel-Saksen in de vroege Middeleeuwen (zie figuur links; maar direct verband tussen DNA types en individuele oude stammen nooit is aangetoond). Het "Noorse" type is het meest frequente type in Zweden en Finland, en is het op-een-na meest frequente type in Noorwegen en Denemarken. Het "ultra-Noorse" type is meest frequent in Noorwegen, en het is derde op de lijst van meest frequente types in Zweden en Denemarken.

Analyze van mijn DNA resultaten met behulp van de software van de World Haplogroup & Haplo-'I' Subclade Predictor geeft aan dat mijn waarden het beste passen binnen de Angelsaksiche typen. Dit is dus consistent met de verwachting, gezien de Nederlandse afkmost van mijn familie.

DNA matches

Geografische Spreiding van Verwante Families

Er zijn verscheiden grote databeses op het internet van yDNA STR combinaties gemeten voor mensen over de aarde. Zie bijvoorbeeld familytreedna.com, yhrd.org, genebase.com. Het is/was mogelijk om in dergelijke databases te zoeken naar mensen met een vergelijkbaar DNA profiel of achternaam.

De kaart (rechts) toont de locaties voor individuen in de databases (beschikbaar rond 2010) die een goede DNA match vormen met mijn gemeten yDNA STR combinaties. Mijn DNA patroon lijkt van oorsprong dus alleen rond de lage landen voor te komen. Ook die is consistent met de reeds genoemde Angelsaksiche typen.

De DNA resultaten geven aan dat de van der Marel Wateringen tak een redelijk normale achtergrond heeft, in vergelijking met andere Nederlandse families. De haplogroep I1 komt veel voor in Nederland, en het Anglo-Saksische haplotype is ook typische voor I1 individuen in Nederland. De oorprong van individuen in databases die een goede DNA match vormen kan worden getraceerd naar de naburige landen landen Engeland, Belgie, en Noord-Frankrijk. Het feit dat de matches niet tot Nederland beperkt zijn is niet verbazingwekkend, gezien de vele volksverhuizingen in Europa in de vroege Middeleeuwen.

Dit alles betekent dat de van der Marel's een "typisch Hollanse" familie vormen. Er is geen reden om aan te nemen dat er voor de 15e eeuw bijvoorbeeld ongebruikelijke genetische inmenging in de vaderlijke lijn is geweest van buitenlandse bezettingen en invallen, zoals door Romeinen of later Vikingen.

Plannen voor Verder Onderzoek

Ik zou graag de antwoorden vinden op de volgende vragen betreffende het geslacht van der Marel:

Is mijn yDNA representatief voor de hele Wateringse tak?
Is de Waterginse tak bloedverwant aan de 's-Gravenzande/Maassluis tak?
Is de Waterginse tak bloedverwant aan de van Marle familie, mogelijk afstammend van het oorspronkelijke geslacht uit Brielle?

Ik hoor graag van lezers die tot een van deze families/takken behoren en zelf genealogische DNA analyze hebben gedaan. Vergelijking met mijn resultaten kan dan inzicht verschaffen in deze vragen.

Ik ben erkentelijk voor commentaar, suggesties, en materiaal, deels hier verwerkt, van de volgende personen: Edward van der Maarel, Willem van der Marel, Carl Van Marel, L.G. (Geert) Maarleveld, Martijn Maarleveld, Wim Raedts, and Armando Framarini.

Last modified June 3, 2024.
Roeland van der Marel

Geschiedenis en Genealogie van de Familie van der Marel